آیه 72 سوره یونس

فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ (72)

فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ‌: پس اگر اعراض كنيد از حق و اتباع آن، و قبول نكنيد و تأمل و تدبر ننمائيد. فَما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ: پس سؤال نكنم شما را اجرى، يعنى بر اين دعوت كه شما را نمايم، مزدى و مالى طمع ندارم. إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ‌:

نيست اجر من بر كسى مگر بر خداى تعالى در قيام به امر رسالت. وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ‌: و مأمور شدم تا از جمله مسلمانان باشم و متابعت شما را نكنم، خواه اينكه قبول كنيد يا امتناع نمائيد؛ يا مأمور به تسليم هستم به آنچه از شما در دعوت به من وارد آيد.

تنبيه- آيه شريفه در مقام بيان غناى آن حضرت است از قوم، و اظهار آنكه مرا در اين دعوت غرض، نفع شما است نه منفعت خود، و اجر من هم بر خداى تعالى باشد. و وقتى انسان استغناى طبع و قطع طمع نمايد، كلام او در تأثير به قلوب اقوى خواهد بود، و اين دستورى است براى مبلغين اسلام كه در مقام دعوت، غنى و بى‌نيازى به خرج داده، هيچ طمعى از مردم نداشته، و براى رضاى الهى اقدام به تبليغ احكام سبحانى نموده، ثواب و اجر خود را از فضل و رحمت غنى على الاطلاق خواستار باشند.

ج5، ص 367

وَ اتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ نُوحٍ إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنْ كانَ كَبُرَ عَلَيْكُمْ مَقامِي وَ تَذْكِيرِي بِآياتِ اللَّهِ فَعَلَى اللَّهِ تَوَكَّلْتُ فَأَجْمِعُوا أَمْرَكُمْ وَ شُرَكاءَكُمْ ثُمَّ لا يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّةً ثُمَّ اقْضُوا إِلَيَّ وَ لا تُنْظِرُونِ (71) فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ (72) فَكَذَّبُوهُ فَنَجَّيْناهُ وَ مَنْ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَ جَعَلْناهُمْ خَلائِفَ وَ أَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا فَانْظُرْ كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُنْذَرِينَ (73)

ترجمه‌

و بخوان بر ايشان خبر نوح را چون گفت به قومش اى قوم من اگر بوده باشد گران بر شما اقامت من و تذكّر دادن من بآيتهاى خدا پس بر خدا توكّل كردم پس جمع آورى كنيد كارتانرا با شريكانتان پس نبايد باشد كار شما بر شما پوشيده پس ادا كنيد بسوى من و مهلت مدهيد

مرا پس اگر اعراض نموديد پس نخواستم از شما هيچ مزدى نيست مزد من مگر با خدا و مأمور شدم كه باشم از مسلمانان‌

پس تكذيب نمودند او را پس نجات داديم او را و هر كه بود با او در كشتى و قرار داديم ايشانرا جانشينان و غرق نموديم آنانرا كه تكذيب كردند آيتهاى ما را پس بنگر چگونه بود انجام كار بيم داده شدگان.

تفسير

پيغمبر اكرم مأمور شد از جانب خداوند كه شمّه‌اى از قصّه حضرت نوح عليه السّلام را با گروهى كه مبعوث بر آنها شده بود بسمع اهل شرك زمان خود برساند باين تقريب كه آنحضرت پس از سالهاى متمادى اقامت در ميان آنها و ارشاد و موعظه و نصح و تحذير با كمال ملايمت فرمود اى قوم من اگر مقام و منزل يا اقامت من در بين شما و قيام من بامر دعوت بحقّ و متذكّر كردن من شما را بادلّه توحيد بر شما شاق و بطبع شما گران است اعتماد و وثوق و توكّل من بخدا است شما تصميم خودتان را بگيريد و با شركاء خودتان در دين باطل يا شركائى كه براى خدا قرار داديد همدست شويد و از آنها استنصار نمائيد و پس از تهيّه تمام وسائل مبارزه بدون مهلت با تمام قوا براى اعدام من قيام و اقدام نمائيد و آنها را در باره من بكار بريد و نتيجه اين عمل آنستكه از ترديد بيرون ميآئيد و از غم و اندوه و عقده دلى كه از من داريد خارج‌

جلد 3 صفحه 35

ميشويد و تكليف روشن ميشود و امر شما بر شما مستور و پوشيده نميماند چون مراد از لفظ غمّه يا ضيق و شدّت و كربت است و يا مستوريّت و اگر موجب اعراض شما از من و مواعظم آنستكه تصوّر ميكنيد من از شما اجر و مزدى بر ارشاد و وعظ و اداء رسالت طلب مينمايم نه چنين است بهيچ وجه من از شما انتظار كمك مالى ندارم اجر و مزد و ثواب دعوت من با خدا است و براى انجام اين امر از طرف خداوند مأموريّت دارم و مأمورم كه مطيع و منقاد و فرمانبردار او باشم و به اقبال و ادبار شما ترتيب اثر ندهم و جز به لطف او اميدوار و جز از قهر او خائف نباشم و ميدانم كه او حافظ و نگهبان و معين و ناصر من است پس از اتمام حجّت باز قوم مانند روز اوّل تكذيب آنحضرت را نمودند و خداوند بوسيله كشتى او و همراهانش را نجات داد و جانشين غرق شدگان فرمود در زمين و سايرين بطوفان عالمگير غرق شدند و اثرى از آنها باقى نماند پس بايد بنظر عبرت در اين واقعه تاريخى نگريست و با دعوت انبياء عظام مخالفت ننمود و سهل انگارى نكرد و دنيا و آخرت را از دست نداد كه صبر خدا زياد و قهر او شديد است.

فَإِن‌ تَوَلَّيتُم‌ فَما سَأَلتُكُم‌ مِن‌ أَجرٍ إِن‌ أَجرِي‌َ إِلاّ عَلَي‌ اللّه‌ِ وَ أُمِرت‌ُ أَن‌ أَكُون‌َ مِن‌َ المُسلِمِين‌َ (72)

‌پس‌ ‌اگر‌ اعراض‌ ميكنيد بتوهّم‌ اينكه‌ ‌من‌ ‌از‌ ‌شما‌ توقعي‌ داشته‌ باشم‌ ‌من‌ ‌از‌ ‌شما‌ سؤال‌ اجر و مزد نميكنم‌ نيست‌ مزد ‌من‌ مگر ‌بر‌ ‌خدا‌ ‌که‌ مرا فرستاده‌ و مأمور شده‌ام‌ اينكه‌ بوده‌ باشم‌ ‌از‌ مسلمين‌.

فَإِن‌ تَوَلَّيتُم‌ ‌پس‌ اعراض‌ ‌از‌ ‌من‌ منشأش‌ يكي‌ ‌از‌ دو چيز ‌است‌ ‌ يا ‌ توهّم‌ ميكنيد ‌که‌ ‌من‌ ‌با‌ دنياي‌ ‌شما‌ كاري‌ دارم‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ ‌شما‌ توقع‌ اجر و مزدي‌ ميكنم‌ بدانيد فَما سَأَلتُكُم‌ مِن‌ أَجرٍ هيچگونه‌ توقعي‌ ندارم‌ چون‌ اهل‌ دنيا نسبت‌ بعلماء و انبياء و ائمه‌ [ع‌]

جلد 10 - صفحه 429

سوء ظني‌ دارند و اينها ‌را‌ توهّم‌ ميكنند ‌که‌ گرگ‌ ‌آنها‌ باشند و ميخواهند ‌آنها‌ ‌را‌ پاره‌ كند و بلع‌ كنند ‌حتي‌ ميگويند

]

(آیه 72)- در این آیه بیان دیگری از نوح برای اثبات حقانیت خویش نقل شده، آنجا که می‌گوید: «اگر شما از دعوت من سرپیچی کنید (من زیانی نمی‌برم چرا که) من از شما اجر و پاداشی نخواستم» (فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ).

«چرا که اجر و پاداش من تنها بر خداست» (إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَی اللَّهِ).

برای او کار می‌کنم و تنها از او پاداش می‌خواهم «و من مأمورم که از مسلمین (تسلیم شدگان در برابر فرمان خدا) باشم» (وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ).